Nieuczciwie działające podmioty na rynku gospodarowania odpadami często wykorzystują proceder polegający na:
- odbiorze odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych, od wytwórcy
i uzyskaniu wysokiej płatności za ich zagospodarowanie; - wynajęciu przestrzeni (magazynu lub działki) znajdującej się z reguły na uboczu, z dala od siedzib ludzi i zgromadzeniu tam odebranych odpadów (podmioty często płacą wynajmującemu za dłuższy okres najmu, np. 6 miesięcy, z góry oraz informują, że przestrzeń jest im potrzebna wyłącznie do np. przechowywania sprzętu produkcyjnego lub budowlanego);
- pozostawieniu zgromadzonych odpadów np. tysięcy ton niebezpiecznych chemikaliów i urwaniu kontaktu z wynajmującym;
- podaniu w umowie najmu nieprawdziwych danych, co uniemożliwia późniejszą identyfikację podmiotu.
Początek kłopotów wynajmującego
Ustawa o odpadach[1] zobowiązuje posiadacza odpadów do niezwłocznego ich usunięcia z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania, a w przypadku nieusunięcia odpadów wójt, burmistrz lub prezydent miasta, w drodze decyzji wydawanej z urzędu, nakazuje posiadaczowi odpadów ich usunięcie. Wynajmujący, który staje się posiadaczem odpadów zgromadzonych na jego terenie, może więc ponieść duże koszty ich usunięcia. W przypadku odpadów niebezpiecznych opłaty za ich zagospodarowanie mogą sięgnąć wielu milionów złotych.
Jednocześnie naraża się on na wymierzenie kary pieniężnej przez organy kontroli i odpowiedzialność karną za nieodpowiednie postępowanie z odpadami[2]
Zgromadzone odpady zanieczyszczają środowisko
Dotyczy to szczególnie odpadów niebezpiecznych, które przechowywane w niewłaściwy sposób i w nieodpowiednich warunkach atmosferycznych mogą spowodować przedostanie się trujących związków chemicznych do gleby, powietrza lub wody. W następstwie może to zagrozić życiu lub zdrowiu ludzi, zwierząt i roślin. Może również dojść do ich samozapłonu i pożaru, który będzie stanowił bezpośrednie zagrożenie. W wyniku pożaru odpadów niebezpiecznych do powietrza uwalniane są znaczne ilości toksycznych gazów, które stanową zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Nie bez zaznaczenia jest również zagrożenie, jakie powodują dla środowiska wody gaśnicze z pożarów – niosą ze sobą toksyny, które mogą przedostać się wód gruntowych i podziemnych, i zanieczyścić pobliskie ujęcia wody pitnej.
Co może zrobić wynajmujący
Wynajmujący powinien na bieżąco kontrolować jak wykorzystywana jest przestrzeń najmu. W przypadku zauważenia gromadzenia przez najemcę odpadów należy to niezwłocznie zgłosić Policji i Wielkopolskiemu Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska.
Działania Inspekcji Ochrony Środowiska
Wyspecjalizowani inspektorzy Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrowy Środowiska w Poznaniu sprawdzą każde zgłoszenie. Po jego analizie mogą podjąć działania[3] polegające m.in. na:
- dokonywaniu oględzin pomieszczeń i innych miejsc,
- gromadzeniu i zabezpieczaniu dowodów,
- żądaniu informacji oraz przesłuchiwaniu osób,
- zatrzymywaniu lub przeszukiwaniu pojazdów przewożących towary oraz kontroli dokumentów.
Inspektorzy współpracują w wykonywaniu czynności z innymi służbami m.in. Policją, Wojewódzką Inspekcją Transportu Drogowego, Państwową Strażą Pożarną i np. w przypadku zidentyfikowania odpadów niebezpiecznych uzyskują wsparcie od jednostek chemicznych Państwowej Straży Pożarnej. Wykorzystują również środki techniczne, takie jak bezzałogowe statki powietrzne, georadar czy wiertnia.
Jak przeciwdziałać wynajęciu przestrzeni przestępcom środowiskowym?
Przede wszystkim należy dokładnie zapoznać się z zapisami umowy, dobrze zidentyfikować najemcę i sprawdzić dane o prowadzonej działalności w Internecie poprzez wyszukiwarki KRS lub CEIDG, dopytać w jakim celu chce wynająć przestrzeń. Można poprosić o referencje i zaświadczenia z ZUS oraz z Urzędu Skarbowego o braku zaległości, jak również skorzystać z porad prawnika, aby ustrzec się przed konsekwencjami podpisania niekorzystnej umowy.
[1] art. 26 (Dz.U. z 2023 r. poz. 1587 z późn. zm.)
[2] art. 183 kodeksu karnego, (Dz. U. z 2024 r. poz. 17 z późn. zm.)
[3] przewidziane w art. 10b ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2024 r. poz. 425)
